راهنمای مراقبت از پوست نوزاد: دلایل قرمزی، لکه‌ها و رفع آنها

وقتی نوزادتان را برای اولین‌بار در آغوش می‌گیرید، ممکن است باور نکنید پوستی این‌قدر نرم و لطیف، تا چه اندازه ظریف و حساس است.

پوست نوزاد تازه‌متولدشده هنوز مثل پوست یک فرد بالغ عمل نمی‌کند؛ سد دفاعی ضعیف‌تری دارد، سریع‌تر رطوبت از دست می‌دهد، گرما و سرما را به شکل اغراق‌آمیزتری نشان می‌دهد و به کوچک‌ترین اصطکاک واکنش نشان می‌دهد.

به همین دلیل است که بسیاری از مادرها در روزها و هفته‌های اول با نگرانی‌هایی روبه‌رو می‌شوند:

چرا پشت گردنش قرمز است؟

این لکه‌ روی پلک از چیست؟

پوستش چرا پوسته‌پوسته شده؟

این دانه‌های ریز روی صورت خطرناک‌اند؟

و سوالات این چنین. 90 درصد این تغییرات کاملاً طبیعی‌اند و نشانه بیماری نیستند.

کافی است بدانید چه چیزهایی در نوزاد طبیعی است، چه علائمی نیاز به توجه دارد و چطور می‌شود با مراقبت درست، پوست کوچولو را آرام و سالم نگه داشت.

در ادامه، یک راهنمای جامع، کاربردی و به‌روز برای مراقبت از پوست نوزاد در اختیار شماست به زبان ساده، علمی و با لحن همراهانه؛ همان‌طور که مادرها دوست دارند.

علت قرمزی پوست نوزاد تازه متولد شده چیست؟

پوست نوزاد حدود یک‌سوم نازک‌تر از پوست بزرگسال است. این یعنی:

• سد محافظ کامل ندارد.
• رطوبت را سریع‌تر از دست می‌دهد.
• غدد چربی هنوز فعال نیستند.
• نسبت به گرما، سرما و لمس حساس‌تر است.
• رنگ پوست دائماً تغییر می‌کند.
• جریان خون هنوز پایدار نیست.

به همین دلیل ممکن است در هفته‌های اول موارد زیر را مشاهده کنید:

۱. قرمزی و لکه‌های گذرا

گاهی بعد از شیر خوردن، گریه، تماس با لباس یا حتی بدون دلیل، صورت نوزاد به‌سرعت سرخ می‌شود. این موضوع نشان‌دهنده واکنش طبیعی عروق سطحی پوست است.

۲. پوسته‌پوسته شدن

در روزهای اول، پوست کمی خشک و پوسته‌پوسته می‌شود. این کاملاً طبیعی است و به‌دلیل از دست دادن لایه‌ی محافظی است که در دوران جنینی روی پوست بوده.

۳. شطرنجی یا شبکه‌ای شدن پوست

طبیعی‌ترین واکنش پوست نوزاد به هوای سرد همین است. جریان خون هنوز کامل تنظیم نشده و با تغییر دما، پوست طرحی شبکه‌ای پیدا می‌کند.

۴. لکه‌های قرمز روی پیشانی یا گردن

به نام‌های نشان ماهی سالمون یا لکه فرشته شناخته می‌شوند. کاملاً بی‌خطرند و اغلب با بزرگ شدن کودک محو می‌شوند.

این ویژگی‌ها ممکن است در نگاه اول مادر را نگران کنند، اما واقعیت این است که بیشترشان بدون هیچ درمانی برطرف می‌شوند.

علت لکه‌ها و قرمزی پوست نوزاد چیست؟

قرمزی پوست نوزاد معمولاً دلیل ساده‌ای دارد. پوست در حال یادگیری است و نسبت به کوچک‌ترین عامل محیطی واکنش نشان می‌دهد.

قرمزی صورت بعد از گریه

گریه باعث افزایش جریان خون در پوست می‌شود. به‌محض آرام شدن نوزاد، قرمزی هم فروکش می‌کند.

لکه‌های قرمز روی گردن یا پشت سر

بیشتر این لکه‌ها تجمع مویرگ‌های سطحی پوست هستند. هیچ خطری ندارند و معمولاً بین ۱۲ تا ۱۸ ماهگی کم‌رنگ می‌شوند.

قرمزی ناشی از گرما و تعریق

اگر اتاق گرم باشد یا نوزاد لباس زیاد پوشیده باشد، دانه‌های ریز و قرمز روی صورت یا سینه دیده می‌شود که به آن «عرق‌سوز» یا «میلیاریا» می‌گویند.

دانه‌های قرمز ریز روی بدن

این دانه‌ها اغلب ناشی از حساسیت بسیار خفیف به پارچه یا رطوبت هستند و طی چند روز خودبه‌خود از بین می‌روند.

تغییر رنگ پوست هنگام سرد شدن

اختلاف دما باعث انقباض و گشاد شدن عروق سطحی می‌شود. کاملاً طبیعی است.

تمام این موارد در صورت نبود علائمی مثل تب، بی‌قراری شدید، ترشح یا تورم بی‌خطر محسوب می‌شوند.

چرا پوست نوزاد تغییر رنگ می‌دهد؟

پوست نوزاد ممکن است از صورتی به قرمز، از قرمز به بژ یا حتی کمی بنفش تغییر کند. این تغییر رنگ‌ها معمولاً به جریان خون مرتبط‌اند و بخشی از بلوغ طبیعی بدن نوزاد هستند. این اتفاق 3 دلیل رایج دارد:

۱. نوسان دمای محیط

پوست نوزاد هنوز نمی‌تواند دما را به‌خوبی تنظیم کند. در هوای سرد، طرح‌های بنفش شبکه‌ای ظاهر می‌شود.

۲. گریه یا شیر خوردن

افزایش ضربان قلب و فعالیت عضلات صورت باعث سرخ شدن گونه‌ها می‌شود.

۳. خواب عمیق

برخی نوزادان هنگام خواب کمی کبودیِ گذرا در لبه‌های لب یا دست‌ها نشان می‌دهند. این حالت طبیعی است تا زمانی که همراه با مشکل تنفسی نباشد.

علت دون‌دون قرمز شدن صورت نوزاد چیست؟

دانه‌های ریز و قرمزی که روی صورت نوزاد ظاهر می‌شوند، تقریباً همیشه طبیعی و بی‌خطر هستند و در بیشتر موارد بعد از مدتی خودبه‌خود از بین می‌روند.

شایع‌ترین دلیل این دون‌دون‌ها «آکنه نوزادی» است؛ حالتی که در هفته‌های اول به‌صورت برجستگی‌های کوچک روی گونه و پیشانی دیده می‌شود و بدون هیچ‌ درمان خاصی محو می‌شود.

گاهی هم گرمای محیط یا پوشاندن لباس‌های زیاد باعث می‌شود عرق روی پوست جمع شود و همان دانه‌های ریز قرمز ایجاد شود؛ کافی است لباس سبک‌تر کنید و اتاق را خنک نگه دارید تا وضعیت بهتر شود.

تماس پوست با محرک‌ها هم می‌تواند چنین ظاهری ایجاد کند؛ مثلا بزاقی که روی گونه می‌ریزد، لباس زبر، دستمال مرطوب عطردار یا مواد شوینده لباس.

وقتی این محرک‌ها حذف شوند، پوست معمولاً طی چند روز آرام می‌شود.

خشکی پوست هم گاهی علت این برجستگی‌های ریز است، به‌خصوص اگر همراه با پوسته‌پوسته شدن باشد. در این حالت یک مرطوب‌کننده ملایم مخصوص نوزاد مشکل را حل می‌کند.

فقط زمانی نیاز به مراجعه به پزشک دارید که این دانه‌ها همراه با تب، ترشح، تورم، درد یا گسترش سریع باشند. در غیر این صورت، کاملاً معمولی هستند و با گذشت زمان محو خواهند شد.

قرمزی پوست نوزاد کی از بین میرود؟

بیشتر قرمزی‌های پوست نوزاد در همان هفته‌های اول زندگی کم‌کم محو می‌شوند. قرمزی‌های ناشی از گریه، تماس با پارچه یا تغییر دما معمولاً ظرف چند دقیقه تا چند ساعت آرام می‌شوند.

لکه‌های ملایم روی پیشانی، پلک یا پشت گردن که به «لکه سالمون» معروف‌اند، ماندگاری بیشتری دارند و اغلب بین شش‌ماهگی تا دو سالگی کم‌رنگ یا کاملاً ناپدید می‌شوند.

اگر قرمزی همراه با تورم، ترشح، تب یا بی‌قراری شدید باشد، بهتر است پزشک آن را بررسی کند؛ اما در حالت عادی بیشتر این تغییرات بخشی از سازگار شدن پوست نوزاد با دنیای بیرون‌اند و خودبه‌خود برطرف می‌شوند.

چطور از پوست نوزاد مراقبت کنیم؟

در ماه‌های اول، پوست نوزاد کمتر به درمان نیاز دارد و بیشتر به رطوبت و محافظت. در ادامه ساده‌ترین اما مهم‌ترین اصول مراقبت از پوست نوزادان را آورده‌ایم:

۱. حمام مناسب و ملایم

• هفته‌ای دو تا سه بار کافی است.
• آب باید ولرم باشد، نه گرم درمای حدود ۳۷ درجه مناسب است.
• از شوینده‌هایی استفاده کنید که مخصوص نوزاد و بدون عطر، الکل و صابون هستند. خرید انواع شامپو نوزاد
• مدت حمام را کوتاه کنید، ۵ دقیقه کافی است. حمام بیش از حد باعث خشکی و قرمزی پوست می‌شود.

اگر پوست نوزاد خیلی خشک یا حساس است، مادرها معمولاً سراغ شوینده‌های ملایم و مطمئن می‌روند؛ در داروخانه فارمادو همیشه می‌توانید انتخاب‌های مناسب سن نوزاد پیدا کرد.

مشاهده محصولات مناسب نوزاد و خرید آنلاین

2. رطوبت‌رسانی بعد از حمام

پوست نوزاد رطوبت را سریع از دست می‌دهد، بنابراین:

• ۲ تا ۳ دقیقه بعد از حمام، از مرطوب‌کننده مخصوص نوزاد استفاده کنید.
• ترکیبات مناسب: گلیسیرین، پانتنول، شی‌باتر، اسکوالان.
• کرم‌های عطردار می‌توانند پوست را تحریک کنند.

مرطوب‌کننده هم از خشکی جلوگیری می‌کند و هم مانع ترک‌خوردگی‌های ریز می‌شود.

3. مراقبت از ناحیه پوشک

ناحیه پوشک و آلت تناسلی کودکان یکی از حساس‌ترین بخش‌های بدن نوزاد است و سریع قرمز می‌شود.

برای جلوگیری از التهاب پوشکی:

1. پوشک را مرتب تعویض کنید.

2. چند دقیقه اجازه دهید پوست بدون پوشک هوا بخورد.

3. در صورت قرمزی، از کرم‌های محافظ حاوی زینک‌اکسید استفاده کنید.

4. از دستمال‌های معطر پرهیز کنید؛ آب و پنبه بهترین انتخاب‌اند.

4. لباس مناسب و دوست‌دار پوست

• سعی کنید از لباس‌های نخی و نرم استفاده کنید.
• از زیپ‌های زبر یا برچسب‌های داخلی که پوست را تحریک می‌کنند، استفاده نکنید.
• اکثر شما مادران عزیز به‌خاطر ترس از سرماخوردگی نوزادتان بیش از اندازه لباس تن نوزاد می‌کنید. در حالیکه لباس زیاد باعث عرق‌سوز شدن نوزاد می‌شود.

5. حفظ دمای مناسب اتاق

• نوزادان در محیط بسیار گرم دچار دانه‌های قرمز می‌شوند.
• دمای مناسب اتاق ۲۲ تا ۲۴ درجه است. سعی کنید این دما را حذف کنید.

علت قرمز شدن پشت سر و صورت نوزاد چیست؟

قرمزی در پشت سر، گردن یا حتی وسط پیشانی یکی از رایج‌ترین مواردی است که مادرها در روزهای اول با آن روبه‌رو می‌شوند.

این قرمزی معمولاً چیزی نیست جز یک تغییر ساده در عروق سطحی پوست.

پوست نوزاد هنوز یاد نگرفته جریان خون را مثل یک بزرگسال تنظیم کند، به همین دلیل در بعضی نقاط، تراکم مویرگ‌ها بیشتر دیده می‌شود و همان حالت لکه قرمز ایجاد می‌شود.

این لکه‌ها اغلب از همان روزهای اول تولد وجود دارند و نام علمی‌شان نِوی مادرزادی یا معروف به لکه سالمون است. این لکه‌ها:

• گاهی درست هنگام گریه، شیر خوردن یا حمام کردن پررنگ‌تر می‌شوند،
• و چند دقیقه بعد دوباره آرام می‌گیرند.

با بزرگ‌تر شدن نوزاد و کامل شدن تنظیم جریان خون، این لکه‌ها کم‌رنگ‌تر می‌شوند؛ بیشترِ آن‌ها تا دو سالگی تقریباً محو می‌شوند و بسیاری‌شان حتی قبل از یک‌سالگی به‌سختی دیده می‌شوند.

هیچ‌نیازی به دارو، کرم‌های خاص یا درمان‌های پزشکی ندارند، چون بخشی طبیعی از پوست نوزاد هستند.

اما نکته مهم:

اگر این لکه‌ها به‌جای بهتر شدن، گسترش پیدا کردند، اگر همراه‌شان قرمزی شدید، تورم، گرمی موضعی یا ترشح دیده شد، یا اگر نوزاد هنگام لمس آن نقطه بی‌قراری و درد نشان داد، بهتر است پزشک آن را بررسی کند تا احتمال حساسیت، تحریک پوستی یا عفونت رد شود.

در حالت عادی اما این قرمزی‌ها فقط نشان می‌دهند که پوست نوزاد در حال سازگار شدن با دنیای بیرون است و به‌مرور کاملاً برطرف می‌شوند.

نقش تغذیه مادر در سلامت پوست نوزاد

پوست نوزاد، مخصوصاً در ماه‌هایی که از شیر مادر تغذیه می‌کند، بازتاب مستقیمی از تغذیه مادر است.

بدن نوزاد در این دوران سرعت رشد بسیار بالایی دارد و برای ساخت پوست سالم و مرطوب به مجموعه‌ای از ویتامین‌ها، چربی‌های مفید و مواد معدنی نیاز دارد؛ موادی که بیشتر آن‌ها از طریق شیر مادر تأمین می‌شود.

وقتی مادر تغذیه متعادل داشته باشد، معمولاً پوست نوزاد لطیف‌تر، یکنواخت‌تر و کمتر مستعد خشکی و یرش‌های پوستی است.

مصرف کافی چربی‌های مفید مثل امگا ۳ به نرم ماندن پوست کمک می‌کند، ویتامین D و ویتامین E در ترمیم سد دفاعی پوست نقش مهمی دارند و ویتامین C به ساخت بافت‌های پوستی کمک می‌کند.

حتی ساده‌ترین چیز، یعنی آب کافی نوشیدن مادر، می‌تواند رطوبت و کیفیت پوست نوزاد را بهتر کند.

برعکس، اگر مادر رژیم بسیار محدود، کم‌کالری یا بدون تنوع غذایی داشته باشد، پوست نوزاد بیشتر مستعد خشکی، پوسته‌پوسته شدن یا حتی حساسیت‌های گذرا می‌شود.

این تغییرات معمولاً خطرناک نیستند اما نشانه‌ای هستند که باید توجه بیشتری به تغذیه خود داشته باشد.

سخن پایانی

پوست نوزاد زبان مخصوص خودش را دارد؛ گاهی با قرمزی، گاهی با لکه‌ها و گاهی با خشکی کوچک.

بیشتر این تغییرات نشانه مشکلی نیستند، فقط یادآوری می‌کنند که پوست نوزاد هنوز در حال تکامل است و به مراقبت ملایم نیاز دارد.

با حمام کوتاه، مرطوب‌کننده‌ی مناسب، تهویه درست، انتخاب لباس‌های نرم و حفظ دمای مطلوب اتاق، می‌توانید آرامش زیادی به پوست کوچولویتان بدهید.

در نهایت، اگر تغییری روی پوست دیدید که مطمئن نبودید طبیعی است یا نه، همیشه بهتر است از پزشک یا داروساز کمک بگیرید.

مادرها می‌گویند آرامششان زمانی بیشتر می‌شود که یک متخصص حرفشان را بشنود، به‌خصوص در روزهای اول.

و اگر به دنبال محصولات ملایم، بدون عطر و مناسب پوست خیلی حساس هستید، در فارمادو همیشه محصولاتی وجود دارد که با خیال راحت می‌توانید برای نوزادتان انتخاب کنید.

سوالات متداول 

۱. چرا پوست نوزادم قرمز می‌شود؟

معمولاً به‌خاطر حساس بودن عروق پوست و واکنش به گرما، گریه یا تماس با پارچه است. طبیعی و گذراست.

۲. لکه قرمز پشت گردن یا روی پیشانی خطرناک است؟

نه؛ اغلب «لکه سالمون» یا «لکه فرشته» هستند و تا یکی دو سالگی کم‌رنگ می‌شوند.

۳. دانه‌های ریز روی صورت یا بدن نوزاد طبیعی است؟

در بیشتر مواقع بله؛ معمولاً از گرما یا رطوبت زیاد ایجاد می‌شوند و طی چند روز خوب می‌شوند.

۴. پوسته‌پوسته شدن پوست در روزهای اول طبیعی است؟

کاملاً طبیعی است؛ به‌دلیل از دست رفتن لایه محافظ جنینی. با مرطوب‌کننده ملایم بهتر می‌شود.

۵. چند بار در هفته نوزاد را حمام کنم؟

۲ تا ۳ بار کافی است. حمام زیاد باعث خشکی و التهاب پوست می‌شود.

۶. بهترین کرم برای پوست خشک یا حساس نوزاد چیست؟

مرطوب‌کننده‌های مخصوص نوزاد بدون عطر، الکل و مواد صابونی. (در فارمادو گزینه‌های ایمن همیشه در دسترس‌اند.)

۷. قرمزی پشت گردن نوزاد کی خوب می‌شود؟

معمولاً تا ۱۲–۲۴ ماهگی محو یا بسیار کم‌رنگ می‌شود.

۸. قرمزی یا دانه‌ها چه زمانی نیاز به دکتر دارد؟

اگر همراه تب، ترشح، تورم، بی‌قراری شدید یا گسترش سریع باشد.

۹. چرا پوست نوزادم هنگام سرما شطرنجی می‌شود؟

به‌خاطر تنظیم‌نشدن جریان خون. کاملاً طبیعی است و با گرم شدن بدن از بین می‌رود.

۱۰. استفاده از دستمال مرطوب برای تمیز کردن ناحیه پوشک خوب است؟

اگر بدون عطر و الکل باشد، بله. اما آب و پنبه ایمن‌تر است.

۱۱. چه دمایی برای اتاق نوزاد مناسب است؟

۲۲ تا ۲۴ درجه. گرم‌تر باشد احتمال عرق‌سوز شدن زیاد می‌شود.

۱۲. تغذیه مادر واقعاً روی پوست نوزاد اثر دارد؟

بله؛ کمبود امگا ۳، ویتامین‌ها یا آب کافی می‌تواند پوست نوزاد را خشک‌تر یا حساس‌تر کند.

۱۳. اگر روی صورت نوزاد لک‌های تیره افتاد طبیعی است؟

اگر موقتی و بدون التهاب باشد معمولاً طبیعی است؛ اما اگر ثابت بماند باید بررسی شود.

۱۴. می‌توانم از کرم‌های معمولی خودم برای نوزاد استفاده کنم؟

خیر؛ پوست نوزاد بسیار حساس‌تر است و فقط باید از محصولات مخصوص او استفاده شود.

۱۵. دانه‌های سفید کوچک روی بینی یا صورت (میلیا) چی هستند؟

رسوب کراتین زیر پوست‌اند؛ طبیعی و بدون نیاز به درمان طی چند هفته محو می‌شوند.