علائم فتق شکم و روش‌ درمان آن را بشناسید!

گاهی ممکن است در ناحیه شکم یا بخش‌های دیگری از بدن خود برجستگی‌هایی مشاهده کنید که با درد همراه هستند.

این برجستگی‌ها معمولاً به عنوان فتق شناخته می‌شوند. فتق زمانی رخ می‌دهد که بافت‌های داخلی، مانند بخشی از روده یا چربی شکمی، از طریق یک نقطه ضعیف در عضلات شکم به بیرون فشار می‌آورند.

این وضعیت می‌تواند نه تنها ظاهری ناخوشایند ایجاد کند، بلکه ممکن است به درد و ناراحتی نیز منجر شود.

فتق‌ها می‌توانند در انواع مختلفی بروز کنند و بسته به محل و شدت آن‌ها، نیاز به درمان متفاوتی دارند.

در ادامه، به توضیح کامل‌تری از فتق شکم، علائم و نشانه‌های آن، علل بروز و روش‌های درمانی موثر می‌پردازیم. اطلاعات دقیق‌تر در این زمینه به شما کمک می‌کند تا در صورت بروز چنین علائمی، تصمیمات مناسبی برای مدیریت وضعیت خود اتخاذ کنید.

 

فتخ شکم یا فتق شکم؟

در دنیای پزشکی، استفاده از واژه‌های صحیح اهمیت زیادی دارد. اگر شما در جستجوی اطلاعاتی درباره این موضوع هستید، به کار بردن عبارت صحیح کمک می‌کند تا به اطلاعات درست و درمان‌های مناسب دسترسی پیدا کنید.

"فتخ" یک اشتباه نوشتاری است که ممکن است باعث سردرگمی شود. بنابراین واژه فتق شکم درست است نه فتخ شکم.
 

فتق شکم چیست؟

دیواره شکم از عضلات و تاندون‌های قوی بین دنده‌ها و ناحیه کشاله ران تشکیل شده است.

در صورتی که یکی از این قسمت‌ها دچار ضعف شود، فشار محتویات داخلی شکم می‌تواند باعث شود که بخشی از آن از دیواره خارج شود.این حالت به عنوان فتق شکمی شناخته می‌شود.

فتق شکمی ممکن است با درد همراه باشد یا فقط به صورت یک برجستگی در شکم نمایان شود.

این علائم ممکن است هنگام انجام فعالیت‌هایی مانند زور زدن یا سرفه تشدید شوند.انواع مختلفی از فتق شکمی وجود دارد و درمان آن به نوع فتق بستگی دارد.

در صورتی که درد شدیدتر شود یا بخشی از شکم در ناحیه برجسته گیر کند و نتواند به داخل برگردد، نیاز به مراجعه سریع به پزشک وجود دارد.

 

انواع فتق شکمی

همانطور که اشاره شد، فتق شکمی به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. این نوع فتق‌ها بر اساس محل ضعف در دیواره شکم نام‌گذاری می‌شوند.

شایع‌ترین انواع فتق شکمی شامل موارد زیر است:

 

فتق اینگوینال یا کشاله ران:

هنگامی رخ می‌دهد که بخشی از روده یا بافت از طریق یک نقطه ضعیف در کانال مغبنی به بیرون فشار می‌آورد و در ناحیه کشاله ران یک برجستگی ایجاد می‌کند.این نوع فتق بیشتر در مردان مشاهده می‌شود.

 

فتق رانی یا فمورال:

این نوع فتق در پایین‌تر از کشاله ران و در ناحیه فمورال شکل می‌گیرد.در صورتی که در یکی از کانال‌های ران ضعف وجود داشته باشد، این نوع فتق ایجاد می‌شود و در زنان بیشتر دیده می‌شود.

 

فتق برشی یا انسزیونال:

این فتق زمانی رخ می‌دهد که به دلیل جراحی‌های قبلی، در دیواره‌های شکم ضعف ایجاد شده باشد.

بافت شکم از طریق نقطه ضعیف فشار آورده و در نزدیکی جای زخم قبلی برجستگی ایجاد می‌کند. احتمال بروز این نوع فتق بعد از جراحی‌های باز بیشتر است.

 

فتق ناف:

این نوع فتق در ناحیه اطراف ناف ایجاد می‌شود و بیشتر در نوزادان و کودکان مشاهده می‌شود، اما در بزرگسالان نیز می‌تواند رخ دهد.

 

فتق هیاتوس:

این فتق زمانی ایجاد می‌شود که بخشی از معده به سمت قفسه سینه فشار آورده و از طریق دهانه‌ای به نام هیاتوس به بالای دیافراگم نفوذ می‌کند.

 

فتق ناف:

فتق ناف زمانی به وجود می‌آید که لایه عضلانی درون یا اطراف ناحیه ناف شما ضعیف شده باشد.در این شرایط، فشار داخلی می‌تواند باعث ایجاد برآمدگی در ناحیه ناف شود.

فتق ناف بیشتر در نوزادان رایج است و اغلب تا رسیدن کودکان به سن پنج سالگی خودبه‌خود بهبود می‌یابد.در بزرگسالان، این نوع فتق بیشتر در زنان باردار و افرادی که اضافه وزن دارند مشاهده می‌شود.

 

فتق هیاتوس

فتق هیاتوس با دیگر انواع فتق تفاوت دارد زیرا ناشی از ضعف در دیواره شکم نیست.

این فتق در معده رخ می‌دهد و باعث می‌شود بخشی از معده به داخل قفسه سینه منتقل شود. این وضعیت می‌تواند منجر به مشکلات گوارشی و تنفسی شود.

 

فتق حبس شده

گاهی اوقات، بخشی از محتویات شکم ممکن است در ناحیه فتق گرفتار شده و نتواند به داخل بازگردد. این وضعیت به عنوان فتق حبس شده شناخته می‌شود و نیازمند توجه فوری پزشکی است. فتق حبس شده می‌تواند منجر به انسداد روده و عوارض جدی‌تری شود.

علائم فتق حبس شده شامل موارد زیر است:

• افزایش درد: درد فتق به طور ناگهانی شدیدتر می‌شود
• عدم بازگشت فتق: توانایی بازگرداندن فتق به داخل کاهش می‌یابد
• درد حاد هنگام لمس: حساسیت و درد زیاد در ناحیه فتق هنگام لمس
• تغییر رنگ پوست: پوست روی برآمدگی ممکن است قرمز یا تیره شود
• اختلال در عملکرد روده: کاهش یا عدم توانایی در دفع گاز روده‌ای

اگر هر یک از این علائم را تجربه می‌کنید، فوراً به پزشک مراجعه کنید تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود.

 

علائم و نشانه‌های فتق شکم

فتق شکم معمولاً با مجموعه‌ای از علائم مشخص همراه است که تشخیص آن را تسهیل می‌کند.

از جمله نشانه‌های رایج فتق شکمی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

 

علائم فتق شکم

• برآمدگی قابل مشاهده: تورم یا برجستگی در ناحیه شکم یا کشاله ران که ممکن است به هنگام فعالیت‌های فیزیکی یا فشار زیاد بیشتر شود.
• درد یا سوزش: احساس ناراحتی یا سوزش در محل فتق که می‌تواند با حرکت، سرفه یا بلند کردن اشیاء سنگین تشدید شود.
• احساس سنگینی یا پری: احساس فشار یا سنگینی در ناحیه شکم که ممکن است همراه با ناراحتی عمومی باشد.
• قابلیت کاهش فتق: در برخی موارد، تورم فتق ممکن است هنگام دراز کشیدن ناپدید شود یا قابل فشار دادن به داخل باشد.

همچنین، ممکن است فقط در مواقع فشار دادن به خود (مانند زور زدن) برجستگی مشاهده شود.

برای مشاهده انواع دارو سیستم های گوارش کلیک کنید.

 

دلایل بروز فتق شکم

فتق شکم می‌تواند به‌عنوان یک مشکل مادرزادی ظاهر شود، به این معنا که برخی از انواع فتق‌ها ممکن است از بدو تولد در نوزادان دیده شود. با این حال، بیشتر موارد فتق در دوران بزرگسالی به وجود می‌آیند.

در بزرگسالان، هر عامل یا فعالیتی که به عضلات دیواره شکم فشار وارد کند، می‌تواند زمینه‌ساز فتق باشد.

عواملی که می‌توانند احتمال ابتلا به فتق شکمی را افزایش دهند عبارت‌اند از:

• سرفه مداوم: به ویژه اگر سرفه به مدت طولانی ادامه داشته باشد.
• فشار زیاد هنگام دفع: مانند فشار آوردن زیاد هنگام دفع مدفوع.
• بلند کردن اجسام سنگین: حمل یا جابه‌جایی وزنه‌ها و اشیای سنگین.
• دوران بارداری: فشار اضافی ناشی از بارداری بر دیواره شکم.
• جراحی‌های قبلی: تجربه جراحی‌های باز می‌تواند خطر بروز فتق را افزایش دهد.

با افزایش سن، عضلات دیواره شکم به مرور زمان ضعیف‌تر می‌شوند و این موضوع نیز احتمال بروز فتق را بیشتر می‌کند.

 

چگونه فتق شکم تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص فتق شکمی معمولاً به‌راحتی توسط پزشک عمومی امکان‌پذیر است.

پزشک از شما درباره علائمی که تجربه می‌کنید سوالاتی می‌پرسد و ناحیه شکم یا کشاله ران را بررسی می‌کند.

همچنین، ممکن است پزشک به دنبال اطلاعاتی درباره سابقه پزشکی شما باشد.

در صورتی که پزشک نیاز به بررسی دقیق‌تر داشته باشد، انجام سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن را توصیه می‌کند تا بتواند به‌طور قطعی فتق را شناسایی کند.

 

چگونه از بروز فتق شکمی جلوگیری کنیم؟

راه‌های متعددی برای جلوگیری از بروز فتق شکمی وجود دارد. در ادامه به بررسی برخی از مؤثرترین و بهترین روش‌ها خواهیم پرداخت که می‌توانند به شما در حفظ سلامت شکم و کاهش خطر ابتلا به این عارضه کمک کنند.

 

مدیریت سرفه‌های مزمن

سرفه‌های طولانی‌مدت می‌توانند فشار زیادی بر دیواره شکم وارد کنند و باعث ایجاد فتق شوند. برای کاهش این خطر، درمان بیماری‌های زمینه‌ای، استفاده از داروهای ضد سرفه و تمرینات تنفسی می‌تواند مفید باشد.

 

جلوگیری از فشار زیاد هنگام دفع مدفوع

فشار آوردن زیاد در حین دفع مدفوع می‌تواند دیواره شکم را تحت فشار قرار دهد. مصرف فیبر کافی، نوشیدن آب کافی و انجام ورزش‌های منظم می‌تواند از یبوست جلوگیری کند و به کاهش فشار کمک کند.

 

تکنیک‌های صحیح بلند کردن اجسام سنگین

بلند کردن نادرست وزنه‌ها می‌تواند فشار زیادی بر دیواره شکم وارد کند. خم شدن زانوها، حفظ کمر صاف و اجتناب از چرخش بدن هنگام بلند کردن وزنه‌ها از جمله روش‌هایی هستند که می‌توانند به پیشگیری از فتق کمک کنند.

 

کنترل وزن بدن

اضافه وزن می‌تواند فشار بیشتری بر دیواره شکم وارد کند و خطر فتق را افزایش دهد. رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم و پیشگیری از افزایش وزن ناگهانی می‌تواند به کاهش این خطر کمک کند.

 

مراقبت‌های ویژه در دوران بارداری

بارداری فشار زیادی بر دیواره شکم وارد می‌کند که می‌تواند خطر فتق را افزایش دهد. مراقبت‌های پیش از بارداری، تغذیه مناسب و فعالیت بدنی ملایم می‌تواند به کاهش فشار اضافی کمک کند.

 

پیروی از توصیه‌های پس از جراحی

اگر قبلاً عمل جراحی شکم داشته‌اید، رعایت توصیه‌های پزشک مانند استراحت کافی، پرهیز از فعالیت‌های سنگین و مراقبت از محل جراحی می‌تواند از ایجاد فتق برشی جلوگیری کند.

 

تقویت عضلات شکم

عضلات قوی شکم می‌توانند دیواره شکم را محکم‌تر کرده و از ایجاد نقاط ضعف جلوگیری کنند. انجام تمرینات تقویتی مانند کرانچ، پلنک و تمرینات یوگا می‌تواند به تقویت عضلات شکم کمک کند.

 

ترک سیگار

سیگار کشیدن می‌تواند باعث ضعف عضلات و افزایش سرفه‌های مکرر شود که هر دو عامل خطرناک برای بروز فتق شکمی هستند. ترک سیگار و استفاده از روش‌های حمایتی می‌تواند به کاهش این خطر کمک کند.

 

عوارض فتق شکمی

اگر فتق به طور طبیعی به داخل شکم بازنگردد و به حالتی به نام فتق حبس شده دچار شوید، باید به سرعت تحت عمل جراحی قرار بگیرید. این وضعیت می‌تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد.

در صورت عدم درمان، این نوع فتق ممکن است به سوراخ شدن دیواره روده منجر شود که خود می‌تواند باعث ایجاد عفونت‌های جدی و مشکلات دیگر شود.

 

درمان درد فتق شکمی

درمان قطعی و دائمی فتق شکم از طریق جراحی انجام می‌شود، اما همه موارد فتق شکمی در بزرگسالان نیاز به جراحی ندارند.

انتخاب روش درمان به عواملی نظیر نوع فتق، اندازه آن و شدت علائم بستگی دارد. پزشک همچنین بررسی می‌کند که چقدر احتمال بروز عوارض وجود دارد.

در افراد مسن، انجام جراحی برای درمان فتق کمتر توصیه می‌شود. فتق ناف در نوزادان اغلب به طور طبیعی بهبود می‌یابد، ولی اگر فتق بسیار بزرگ باشد یا تا سن پنج سالگی بهبود نیابد، پزشک ممکن است عمل جراحی را تجویز کند.

برای مطالعه بیشتر درباره بیماری فتق در بخش های مختلف بدن کلیک کنیدو

 

جراحی فتق شکم چیست؟

در صورتی که پزشک احتمال بروز عوارض خطرناک را در فتق شکمی ببیند، ممکن است انجام جراحی را پیشنهاد کند.

در این عمل، فتق به داخل شکم بازگردانده می‌شود و بافت‌های ضعیف شده برای جلوگیری از عود بیماری ترمیم می‌شوند.

روش لاپاراسکوپی یکی از روش‌های رایج برای این عمل است که در آن پزشک از یک برش کوچک در ناحیه شکم استفاده می‌کند. گاهی اوقات نیز لازم است برش‌های بزرگ‌تر ایجاد شود.

هر کدام از این روش‌ها مزایا و معایب خود را دارند، و جراح با توجه به وضعیت بیمار، بهترین روش را انتخاب می‌کند.

 

مدت زمان بهبودی پس از جراحی

دوره بهبودی پس از عمل جراحی به عوامل مختلفی مانند محل فتق، نوع عمل و وضعیت سلامتی فرد بستگی دارد. در بیشتر موارد، بازگشت به فعالیت‌های عادی ممکن است حدود شش هفته زمان ببرد.

در این مدت باید به تدریج فعالیت‌های خود را افزایش دهید و از بلند کردن اجسام سنگین پرهیز کنید تا خطر بازگشت فتق کاهش یابد.

اگر عمل جراحی به روش لاپاراسکوپی انجام شده باشد، مدت زمان بستری کمتر و روند بهبودی سریع‌تر خواهد بود.

 

انواع جراحی‌های فتق شکمی

در هر نوع فتق، پزشک با توجه به شرایط بیمار، ممکن است روش لاپاراسکوپی یا جراحی باز را برای درمان پیشنهاد دهد.

در ادامه، هر یک از این روش‌ها به طور دقیق‌تری توضیح داده می‌شود.

 

جراحی باز برای درمان فتق

این نوع جراحی ممکن است تحت بی‌هوشی کامل یا بی‌حسی موضعی انجام شود.

در بی‌حسی موضعی، داروی بی‌حسی به ستون فقرات بیمار تزریق می‌شود و باعث بی‌حسی در قسمت‌های پایین بدن می‌شود.

در این روش، جراح یک برش در ناحیه کشاله ران ایجاد کرده و محتویات فتق را به داخل برمی‌گرداند.

سپس با تقویت دیواره‌های کشاله ران، از بازگشت مجدد فتق جلوگیری می‌کند.

 

ترمیم فتق با روش لاپاراسکوپی

روش لاپاراسکوپی معمولاً تحت بی‌هوشی عمومی انجام می‌شود. در این روش، جراح با استفاده از ابزارهای خاص و یک لاپاروسکوپ (دوربینی با قابلیت بزرگ‌نمایی) که از طریق چند برش کوچک وارد شکم و کشاله ران می‌شود، عمل را انجام می‌دهد.

محتویات فتق به داخل کشیده شده و برای تقویت دیواره ضعیف، ممکن است یک مش مصنوعی در محل قرار داده شود. در پایان، برش‌ها با بخیه یا روش‌های دیگر بسته می‌شوند.

 

آیا عمل فتق شکم خطر دارد؟

جراحی فتق شکمی مانند هر عمل جراحی دیگری ممکن است با خطراتی همراه باشد.

 

برخی از عوارض احتمالی این جراحی شامل موارد زیر هستند:

• عفونت: ممکن است در محل برش یا در ناحیه داخلی ایجاد شود.
• چسبندگی: در این حالت، بخشی از بافت زخم به بافت‌های اطراف می‌چسبد و می‌تواند باعث درد یا محدودیت حرکتی شود.
• هماتوم: تجمع خون در ناحیه‌ای که فتق وجود داشت.
• سروما: جمع شدن مایع شفاف زیر پوست در محلی که قبلاً فتق وجود داشت.
• عود فتق: احتمال بازگشت فتق به دلیل ضعف در دیواره عضلانی یا عدم رعایت توصیه‌های پس از عمل.

با مشاوره درست با پزشک و انتخاب روش مناسب، می‌توان از این عوارض تا حد زیادی پیشگیری کرد و دوران بهبودی راحت‌تری داشت.

 

نتیجه‌گیری

فتق شکم یکی از مشکلات شایع پزشکی است که می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد داشته باشد. شناخت علائم، علل بروز، و روش‌های درمانی این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است.

پیشگیری از فتق شکمی از طریق اتخاذ سبک زندگی سالم، مدیریت صحیح فشارهای وارد بر دیواره شکم و تقویت عضلات می‌تواند به طور قابل توجهی خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهد.

در صورت مشاهده هر گونه علائم مشکوک، مراجعه به پزشک و دریافت درمان‌های مناسب می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کرده و روند بهبودی را تسریع نماید.

با آگاهی و مراقبت‌های لازم، می‌توان فتق شکمی را به خوبی کنترل کرده و از زندگی بدون درد و ناراحتی لذت برد.

 

---

 

سوالات متداول

فتق شکم چیست و چه علائمی دارد؟

فتق شکم به وضعیتی اشاره دارد که در آن یک بخش از اندام داخلی شکم از طریق نقطه‌ای ضعیف در عضلات شکم به بیرون فشار می‌آورد.

علائم شامل برآمدگی در ناحیه شکم، درد یا ناراحتی، و احساس سوزش است.

چه عواملی باعث بروز فتق شکم می‌شوند؟

عوامل مانند افزایش سن، چاقی، فشار ناشی از بلند کردن اجسام سنگین، و بارداری می‌توانند ریسک بروز فتق شکم را افزایش دهند.

آیا فتق شکم می‌تواند خودبه‌خود بهبود یابد؟

در موارد خفیف، علائم ممکن است کاهش یابند، اما اکثر فتق‌ها به درمان نیاز دارند و به طور خودبه‌خود بهبود نمی‌یابند.

چه نوع فتق‌هایی در شکم وجود دارد؟

انواع اصلی فتق شکم شامل فتق نافی، فتق اینگوینال و فتق شکمی هستند.

چگونه می‌توان فتق شکم را تشخیص داد؟

تشخیص فتق شکم معمولاً با معاینه فیزیکی توسط پزشک انجام می‌شود.

در صورت لزوم، پزشک می‌تواند از سونوگرافی یا سی‌تی اسکن استفاده کند.

آیا فتق شکم خطرناک است؟

بله، اگر فتق درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند انسداد روده یا قطع خون‌رسانی به اندام‌ها شود.

آیا درمان فتق شکم بدون جراحی ممکن است؟

در برخی موارد، پزشک ممکن است درمان غیرجراحی مانند استفاده از کمربند فتق را توصیه کند، اما در اکثر موارد، جراحی ضروری است.

جراحی فتق شکم چگونه انجام می‌شود؟

جراحی فتق شکم می‌تواند به دو روش لاپاروسکوپی یا جراحی باز انجام شود.

در روش لاپاروسکوپی، برش‌های کوچکتری استفاده می‌شود.

پس از جراحی فتق شکم چه مراقبت‌هایی لازم است؟

باید از فعالیت‌های سنگین خودداری کنید، به پزشک خود مراجعه کنید و دستورات مربوط به بهبودی را دنبال کنید.

آیا فتق شکم می‌تواند دوباره بروز کند؟

بله، امکان عود فتق شکم پس از درمان وجود دارد، به ویژه اگر از سبک زندگی مناسب پیروی نشود.

آیا می‌توان از بروز فتق شکم پیشگیری کرد؟

بله، با تقویت عضلات شکم، حفظ وزن مناسب، و اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین می‌توان از بروز فتق شکم جلوگیری کرد.

چه ورزشی برای پیشگیری از فتق شکم مناسب است؟

ورزش‌های تقویت‌کننده عضلات شکم مانند پلنک و تمرینات کرانچ می‌توانند به تقویت این ناحیه کمک کنند.

آیا فتق شکم در زنان بیشتر از مردان است؟

فتق شکم می‌تواند در هر دو جنس رخ دهد، اما فتق اینگوینال در مردان شایع‌تر است.

آیا فتق شکم به طور ژنتیکی به ارث می‌رسد؟

بله، برخی افراد ممکن است به دلیل ضعف‌های ژنتیکی در عضلات شکم، مستعد بروز فتق باشند.

آیا فتق شکم می‌تواند به مشکلات گوارشی منجر شود؟

بله، در موارد شدید، فتق شکم می‌تواند باعث انسداد روده و مشکلات گوارشی شود.

چگونه می‌توان درد ناشی از فتق شکم را مدیریت کرد؟

مدیریت درد ممکن است شامل استفاده از داروهای مسکن و تغییرات در رژیم غذایی باشد.

آیا نیاز به آزمایش‌های خاصی برای درمان فتق شکم وجود دارد؟

بله، پزشک ممکن است برای بررسی وضعیت فتق و انتخاب روش درمانی مناسب، آزمایش‌های تصویربرداری انجام دهد.

آیا فتق شکم با افزایش سن بدتر می‌شود؟

بله، با افزایش سن، عضلات شکم ضعیف‌تر می‌شوند و ریسک بروز فتق افزایش می‌یابد.

آیا درمان فتق شکم هزینه‌بر است؟

هزینه درمان بستگی به روش درمان و شرایط بیمار دارد.

معمولاً جراحی هزینه بیشتری نسبت به درمان‌های غیرجراحی دارد.

آیا می‌توان پس از جراحی فتق شکم به فعالیت‌های روزمره بازگشت؟

بله، بیشتر بیماران پس از بهبودی کامل می‌توانند به فعالیت‌های روزمره خود بازگردند، اما باید با پزشک خود مشورت کنند.